از نظر بارت، مؤلف حکم «کاتب» را دارد.
گزینش و تلخیص: گروه ادبی پیرنگ
تاریخ:
۲۹ خرداد ۱۳۹۸
نظریه‌ی رولان بارت درباره‌ی «مرگ مؤلف» را زمانی بهتر می‌فهمیم که همچون او بین «اثر» و «متن» تمایز بگذاریم. در گذشته و تا پیش از مطرح شدن نظریه‌های پسامدرنیسم، برای اشاره به نوشته‌های شاعران و داستان‌نویسان و تابلوهای نقاشان و فیلم‌های فیلم‌سازان و خلاصه آنچه هنرمندان خلق می‌کردند، از واژه‌ی «اثر» استفاده می‌شد. امروز در کتاب‌های مربوط به نظریه و نقد ادبی، به جای «اثر» از کلمه‌ی «متن» استفاده می‌شود (حتی در اشاره به تابلوی نقاشی و فیلم سینمایی و سایر تولیدات هنری). کاربرد این دو کلمه‌ی متفاوت، موضوعی مربوط به سلیقه نیست و تفاوت آن‌ها هم صرفا تفاوتی واژگانی نیست، بلکه حکایت از دو رویکرد متفاوت به نقش مؤلف (یا پدیدآورنده‌ی ادبیات و هنر) و خواننده (یا مصرف‌کننده‌ی ادبیات و هنر) دارد. اصطلاح «اثر» این‌طور القا می‌کند که آنچه نویسنده در داستان خود نوشته (یا نقاش در تابلویش کشیده)، از واقعیت سرچشمه گرفته است. [...]
متقابلا از اصطلاح «متن» چنین برمی‌آید که خواننده هنگام خواندن داستان (یا تماشاگر هنگام تماشای فیلم) منفعل نیست، بلکه فعالانه وارد تعامل با نشانه‌ها می‌شود و در خلق کردن معنا ایفای نقش می‌کند. [...] می‌توان این نکته را هم به مبحث تمایز بین دو اصطلاح «اثر» و «متن» افزود که «اثر» نوعی هاله‌ی تقدس را به ذهن متبادر می‌کند، حال آن‌که «متن» حال‌وهوایی این جهانی دارد... به بیان دیگر، «اثر» چنین القا می‌کند که نویسنده از شأن و مرتبه‌ی یک «خالق» برخوردار است و با تکیه بر الهام فوق‌بشری دست به نوعی آفرینش مقدس زده است. در امر مقدس نمی‌توان مناقشه کرد، ایضا در «پیام» مورد نظر مؤلف هم نباید چون‌وچرا روا داشت. [...]
قرائت‌های متفاوتِ خوانندگان از متن، مانند اجراهای متفاوت از نت‌های ثابت یک سمفونی یا اجراهای متفاوت از متنِ ثابتِ یک نمایشنامه است. متن سمفونی شماره‌ی پنج بتهوون تغییر نمی‌کند. نُت‌هایی که این آهنگساز آلمانی نوشت، در همه‌ی اجراهای این سمفونی یکسان هستند؛ اما اجراهای سمفونی شماره‌ی پنج بتهوون یکسان نیستند و هر یک ویژگی‌ای کاملا منحصربه‌فرد دارد. در واقع این اجراها را به نام رهبر ارکستر می‌شناسیم، یعنی به نام کسی که چگونگیِ نواخته شدنِ نت‌ها را معین می‌کند. [...]
ممکن است پرسیده شود که: اگر مؤلف «صاحب» معنا نیست، پس چه نقشی در به وجود آوردن متن ایفا می‌کند؟ از نظر بارت، مؤلف حکم «کاتب» را دارد. وقتی صحبت از مؤلف می‌کنیم، شخصی برخوردار از قدرت به ذهن‌مان متبادر می‌شود. مؤلف صاحب اقتدار است (اقتدار در تعیین معنای متن)، اما کاتب صرفا متنی را به نگارش درمی‌آورد و در انجام دادن این کار حق ندارد در متن دخالت کند یا در خصوص معنای آن حرفی بزند...
منبع: داستان کوتاه در ایران (داستان‌های پسامدرن)، دکتر حسین پاینده، انتشارات نیلوفر
نام اثر:
The Humans Condition, 1935,
Renné Magritte
متقابلا از اصطلاح «متن» چنین برمی‌آید که خواننده هنگام خواندن داستان (یا تماشاگر هنگام تماشای فیلم) منفعل نیست، بلکه فعالانه وارد تعامل با نشانه‌ها می‌شود و در خلق کردن معنا ایفای نقش می‌کند. [...] می‌توان این نکته را هم به مبحث تمایز بین دو اصطلاح «اثر» و «متن» افزود که «اثر» نوعی هاله‌ی تقدس را به ذهن متبادر می‌کند، حال آن‌که «متن» حال‌وهوایی این جهانی دارد... به بیان دیگر، «اثر» چنین القا می‌کند که نویسنده از شأن و مرتبه‌ی یک «خالق» برخوردار است و با تکیه بر الهام فوق‌بشری دست به نوعی آفرینش مقدس زده است. در امر مقدس نمی‌توان مناقشه کرد، ایضا در «پیام» مورد نظر مؤلف هم نباید چون‌وچرا روا داشت. [...]
قرائت‌های متفاوتِ خوانندگان از متن، مانند اجراهای متفاوت از نت‌های ثابت یک سمفونی یا اجراهای متفاوت از متنِ ثابتِ یک نمایشنامه است. متن سمفونی شماره‌ی پنج بتهوون تغییر نمی‌کند. نُت‌هایی که این آهنگساز آلمانی نوشت، در همه‌ی اجراهای این سمفونی یکسان هستند؛ اما اجراهای سمفونی شماره‌ی پنج بتهوون یکسان نیستند و هر یک ویژگی‌ای کاملا منحصربه‌فرد دارد. در واقع این اجراها را به نام رهبر ارکستر می‌شناسیم، یعنی به نام کسی که چگونگیِ نواخته شدنِ نت‌ها را معین می‌کند. [...]
ممکن است پرسیده شود که: اگر مؤلف «صاحب» معنا نیست، پس چه نقشی در به وجود آوردن متن ایفا می‌کند؟ از نظر بارت، مؤلف حکم «کاتب» را دارد. وقتی صحبت از مؤلف می‌کنیم، شخصی برخوردار از قدرت به ذهن‌مان متبادر می‌شود. مؤلف صاحب اقتدار است (اقتدار در تعیین معنای متن)، اما کاتب صرفا متنی را به نگارش درمی‌آورد و در انجام دادن این کار حق ندارد در متن دخالت کند یا در خصوص معنای آن حرفی بزند...
منبع: داستان کوتاه در ایران (داستان‌های پسامدرن)، دکتر حسین پاینده، انتشارات نیلوفر
نام اثر:
The Humans Condition, 1935,
Renné Magritte
برچسب زده شده با
دیدگاه خود را ارائه دهید
لطفا دیدگاهتان را در فرم زیر درج نمایید.